TEAF - Trastorno do Espectro Alcohólico Fetal

                                                      

GUÍA PARA A ESCOLA

As consecuencias do consumo de alcol durante a xestación coñécese como Sín- drome Alcohólica Fetal (SAF) e o TEAF - Trastorno do Espectro Alcohólico Fetal e o trastorno que engloba todas as seas vaiables. A inxestión de alcol durante o em- barazo afecta o feto producindo defectos conxénitos irreversibles.

Son varias as áreas do cerebro que se poden ver afectadas, tendo grandes repercusións en aspectos como: memoria, aprendizaxe, emocións, condutas… sendo máis salientable o dano que sofre a área que controla as Funcións Executi- vas, aquelas que nos permiten dirixir a nosa conduta cara un fin e comprenden a planificación, secuenciación e reorientación sobre os nosos actos.

As nenas e nenos con TEAF poden experimentar as seguintes características, de leves a severas, dependendo do tempo de exposición e da cantidade de alcol inx- erida pola nai xestante:

•     Retardo no crecemento intrauterino.

•     Características faciais peculiares como cabeza máis pequena do normal (mi- crocefalia), maxilar superior pequeno, nariz pequeno e curvada cara arriba, suco labial (ranura no beizo superior) liso, beizo superior liso e delgado e ollos pequenos, rasgados e de aspecto estraño con pliegues do epicanto promi- nentes.

•     Defectos cardíacos como a comunicación interventricular ou a comunicación interauricular.

•     Anormalidades nalgunhas partes das extremidades como nas articulacións, as mans, os pés, os dedos das mans e os dedos dos pés. Son defectos menores, pero que poden restrinxir os movementos e dar lugar a certa torpeza motriz.

•     Dentes proclives a ter caries.

•     Problemas de visión.

•     Infeccións frecuente de oído.

A medida que o neno crece pode desenvolver síntomas tales como:

•     Dificultade para comer e durmir.

•     Atraso para aprender a falar.

•     Problemas de aprendizaxe.

•     Hiperactividade.

•     Baixo cociente intelectual.

•     Pouca coordinación.

•     Rango curto de atención.

•     Problemas de comportamento.

•     Pouca capacidade para controlar os impulsos.

•     Problemas para socializar con outros nenos.

O neno/a con TEAF na escola

O TEAF afecta, por tanto, de maneira importante o rendemento escolar dos menores, aínda que poida non ser tan evidente como outras síndromes.

•     Debido á súa falta de concentración aparecen como pouco motivados para a aprendizaxe.

•     Algúns síntomas neurolóxicos leves son interpretados como preguiza e falta de esforzo. Teñen pouca autoestima.

•     Móstranse desafiantes ante as figuras de autoridade.

•     Fan comentarios que non se asocian coa situación.

•     Son facilmente manipulables e influenciables.

•     Cánsanse antes que os demais nenos polo que os períodos de traballo teñen que ser máis curtos.

•     Necesitan unha constante repetición do que se supón que xa aprenderon.

•     Teñen problemas para o establecemento de metas, a formación de plans, o ini- cio das actividades e operacións mentais, a autorregulación das tarefas e a habilidade para levalas a cabo eficientemente.

•     Non relacionan experiencias de causa-efecto. O obvio e evidente para os de- mais, pode non selo para eles.

•     Baixo presión móstranse testudos, irritables, con linguaxe e condutas repetiti- vas.

•     Nas probas de intelixencia o factor verbal pode ser máis alto que o manipulati- vo de maneira desproporcionada.

•     Poden parecer mentireiros patolóxicos, cando o que ocorre é que a parte máis lóxica do cerebro (lóbulo frontal e hemisferio non dominante) falla en “control de calidade” da produción verbal. En casos extremos pódese chegar á fabu- lación.

Pautas xerais para realizar as tarefas escolares

Á hora de facer as tarefas escolares, tanto a familia como o profesorado deberían ter en conta unha serie de pautas, con obxecto de optimizar os esforzos que uns e outros realizan.

•     Manter rutinas que lle axuden a diminuír a ansiedade e supervisión das tarefas

•     Dar instrucións concretas utilizando unha linguaxe sinxela, secuenciando as orde e repetindo en caso de ser preciso

•     Manter os espazos sen sobrestimulación

•     Fixar regras simples, cos seus límites e as súas consecuencias

•     Cando se lle de información importante, facer que a repita coas súas propias palabras.

•     Adaptar as tarefas en función das posibilidades, con períodos curtos de trabal- lo e descansos frecuentes.

•     Encomiar as condutas desexables, xa que necesitan reforzar a súa autoestima.

•     Non ameazar. A violencia e o abuso incrementan o risco de que o neno/a aprenda a reaccionar de maneira similar. Sería recomendable adestramento especial para aprender a controlar a rabia.

Liñas de intervención

As persoas con TEAF, como calquera outra, mostran un rango moi amplo de niveis intelectuais e discapacidades funcionais que reflicten os diferentes graos de exposición prenatal ao alcol e, por tanto, distintos graos de dano neurológico. Así pois, cada neno/a con TEAF ten as súas propias necesidades especiais, problemas e capacidades.

Canto máis pronto se identifique o problema de cada menor, mellores serán os resultados a longo prazo. O coñecemento de que un alumno ten unha discapaci- dade axuda aos educadores a utilizar os recursos para axudar ao alumno/a, no can- to de andar preguntándose por que non se comporta mellor. Entender que ese neno/ a ten necesidades especiais permite que se poidan atopar aquelas que mellor atende ditas necesidades.

Débese establecer un plan de acción individual con metas a curto e longo prazo para cada estudante con TEAF, que inclúa:

•  Plans para traballar os aspectos cognitivos nos que destaca e aqueles en os que ten dificultades, con obxecto de fomentar o éxito e mellorar a súa autoestima.

•  Debido aos problemas de aprendizaxe, emocionais ou de comportamento que pre- sentan (impulsividad, distracción, poucas habilidades sociais, escasa memoria de traballo, desenvolvemento pobre do ego, pouca tolerancia á frustración, altos niveis de ansiedade, etc.) necesitan unha adaptación curricular, así como servizos educa- tivos especiais: logopedia, pedagoxía terapéutica, etc.

•  Monitorizar de preto os problemas de conduta que presente co obxectivo de en- tender ben os antecedentes de cada situación (son facilmente manipulables), re- ducir as condutas desadaptativas e ensinarlle habilidades sociais.

•  Unha persoa (que pode ser unha profesora, titor, orientadora, etc.) que coñeza ben as características desta Síndrome, que teña unha relación empática co alumno e que actúe de mediadora e de referente para o alumno/a con TEAF cando se pro- duzan situacións conflitivas con outros profesores ou alumnos/as. Tamén será quen coordine á familia e a escola en canto ás necesidades do alumno, conflitos que se xeren, etc., xa sexa a través de contacto directo, chamadas telefónicas, notas, etc.